Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması
Türk toplumunda erken dönemlerden bugüne kadar, tabiat kültlerinde kabul edilen görüşlerden biri, ağacın ya da bazı ağaç türlerine kutsiyet atfedilmesi düşüncesidir. Bu ağaçlardan belki de en önemlisi olan ve Dünya Ağacı olarak ifade edilen Hayat Ağacına olan inanç, tüm dünya kültürlerinde olduğu gi...
Saved in:
| Main Authors: | , |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | English |
| Published: |
Atatürk University
2025-01-01
|
| Series: | Turcology Research |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4042702 |
| Tags: |
Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
|
| _version_ | 1823861069879181312 |
|---|---|
| author | Ahmet Bayır Şeyma Kurt |
| author_facet | Ahmet Bayır Şeyma Kurt |
| author_sort | Ahmet Bayır |
| collection | DOAJ |
| description | Türk toplumunda erken dönemlerden bugüne kadar, tabiat kültlerinde kabul edilen görüşlerden biri, ağacın ya da bazı ağaç türlerine kutsiyet atfedilmesi düşüncesidir. Bu ağaçlardan belki de en önemlisi olan ve Dünya Ağacı olarak ifade edilen Hayat Ağacına olan inanç, tüm dünya kültürlerinde olduğu gibi Türk kültüründe de en yaygın kabul gören kültlerdendir. Eski Türk inanç sisteminde, gök, yer ve yer altını birbirine bağlayan ve dikey formda biçimsellik kazanan, Hayat Ağacı, totemik bir kültür formu olarak değerlendirilmiş, aynı zamanda tabiat veya tabiatüstü varlıklarla özdeşleştirilmiştir. Hayat ağacı gibi çeşitli olaylarla ismini duyuran ve ilerleyen dönemlerde bezeme amacından çok ikonografik anlamı ile öne çıkarılan Vakvak Ağacı ise Hint Okyanusu’ndaki Vakvak Adası’nda yetişen ve bulunduğu adaya adını veren efsanevi bir ağaç olarak bilinmektedir. Dallarının uçları veya meyveleri insan, hayvan şeklinde olan, Vakvak şeklinde ses çıkaran bu efsanevi ağaç, bitki-insan metaforunu örneklendiren, önemli bir ikonografik form olarak değerlendirilebilir. Araştırma başlığımız kapsamında, Türklerde kutsal ağaç mefhumunun kültürel gelenekle olan bağlantıları, çeşitli anlamlar içeren Hayat Ağacı ile farklı bir kültürel dokuyu ihtiva eden Vakvak Ağacı’nın kökeni ve kullanıldıkları alanlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Konu hakkında kaynak taraması yapılarak bitki-insan, hayvan metaforu ve iki farklı kültürel ağaç sembolizminin karşılaştırılması gayreti içerisinde olunmuştur. Makalede Hayat Ağacı ile Vakvak Ağacı’nın anlamı, nasıl kullanıldığı, varsa benzer veya farklı yönleri üzerinde kuramsal bir bakış açısı geliştirilmiştir. |
| format | Article |
| id | doaj-art-e9b7fc7e64bd42df9f0babd5b906b372 |
| institution | Kabale University |
| issn | 2822-2725 |
| language | English |
| publishDate | 2025-01-01 |
| publisher | Atatürk University |
| record_format | Article |
| series | Turcology Research |
| spelling | doaj-art-e9b7fc7e64bd42df9f0babd5b906b3722025-02-10T05:19:18ZengAtatürk UniversityTurcology Research2822-27252025-01-018213414810.62425/turcology.150987655Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında KarşılaştırılmasıAhmet Bayır0https://orcid.org/0000-0003-2806-5757Şeyma Kurt1https://orcid.org/0000-0003-4060-6333ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ, GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ, RESİM BÖLÜMÜATATÜRK ÜNİVERSİTESİ, GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİTürk toplumunda erken dönemlerden bugüne kadar, tabiat kültlerinde kabul edilen görüşlerden biri, ağacın ya da bazı ağaç türlerine kutsiyet atfedilmesi düşüncesidir. Bu ağaçlardan belki de en önemlisi olan ve Dünya Ağacı olarak ifade edilen Hayat Ağacına olan inanç, tüm dünya kültürlerinde olduğu gibi Türk kültüründe de en yaygın kabul gören kültlerdendir. Eski Türk inanç sisteminde, gök, yer ve yer altını birbirine bağlayan ve dikey formda biçimsellik kazanan, Hayat Ağacı, totemik bir kültür formu olarak değerlendirilmiş, aynı zamanda tabiat veya tabiatüstü varlıklarla özdeşleştirilmiştir. Hayat ağacı gibi çeşitli olaylarla ismini duyuran ve ilerleyen dönemlerde bezeme amacından çok ikonografik anlamı ile öne çıkarılan Vakvak Ağacı ise Hint Okyanusu’ndaki Vakvak Adası’nda yetişen ve bulunduğu adaya adını veren efsanevi bir ağaç olarak bilinmektedir. Dallarının uçları veya meyveleri insan, hayvan şeklinde olan, Vakvak şeklinde ses çıkaran bu efsanevi ağaç, bitki-insan metaforunu örneklendiren, önemli bir ikonografik form olarak değerlendirilebilir. Araştırma başlığımız kapsamında, Türklerde kutsal ağaç mefhumunun kültürel gelenekle olan bağlantıları, çeşitli anlamlar içeren Hayat Ağacı ile farklı bir kültürel dokuyu ihtiva eden Vakvak Ağacı’nın kökeni ve kullanıldıkları alanlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Konu hakkında kaynak taraması yapılarak bitki-insan, hayvan metaforu ve iki farklı kültürel ağaç sembolizminin karşılaştırılması gayreti içerisinde olunmuştur. Makalede Hayat Ağacı ile Vakvak Ağacı’nın anlamı, nasıl kullanıldığı, varsa benzer veya farklı yönleri üzerinde kuramsal bir bakış açısı geliştirilmiştir.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4042702hayat ağacıvakvak ağacımetafortürk i̇nanç sistemimitolojitree of lifevakvak treemetaphorturkish belief systemmythology |
| spellingShingle | Ahmet Bayır Şeyma Kurt Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması Turcology Research hayat ağacı vakvak ağacı metafor türk i̇nanç sistemi mitoloji tree of life vakvak tree metaphor turkish belief system mythology |
| title | Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması |
| title_full | Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması |
| title_fullStr | Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması |
| title_full_unstemmed | Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması |
| title_short | Hayat Ağacı ve Vakvak Ağacı’nın Bitki-İnsan-Hayvan Metaforu Kapsamında Karşılaştırılması |
| title_sort | hayat agaci ve vakvak agaci nin bitki insan hayvan metaforu kapsaminda karsilastirilmasi |
| topic | hayat ağacı vakvak ağacı metafor türk i̇nanç sistemi mitoloji tree of life vakvak tree metaphor turkish belief system mythology |
| url | https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4042702 |
| work_keys_str_mv | AT ahmetbayır hayatagacıvevakvakagacınınbitkiinsanhayvanmetaforukapsamındakarsılastırılması AT seymakurt hayatagacıvevakvakagacınınbitkiinsanhayvanmetaforukapsamındakarsılastırılması |